AĞIZ KOKUSUNUN TANIMI VE ÇERÇEVELENMESİ

        Literatürde ağız kokusunun kapsamlı bir tarifi yoktur. Örneğin; birisinin diğerinin ağzını koklayarak edindiği kötü bireysel algı, nefesteki hoşa gitmeyen koku, ağız boşluğunda devamlı olarak ortaya çıkan hoşa gitmeyen koku ile karakterize bir sağlık durumu, nefesteki hoşa gitmeyen kokuyu kaynağından bağımsız olarak tanımlayan genel deyim, ağız boşluğundaki hoş olmayan koku şeklinde tanımları yapılmıştır.

        Bu tanımlar subjektif verilere dayanır. Örneğin hoşa gitmeyen koku kime göre hoşa gitmiyor olmalıdır? Bireyin kendisine göre mi?, doktora göre mi? hastanın sosyal çevresine göre mi? Eğer hastanın sosyal çevresinden bir kişi ağzı koktuğunu söylerse birey ağız kokusu hastası olarak mı tanımlanmalıdır? Veya bireyin çevresinden kaç kişinin bunu söylemesi hastalık tanımlamaya yeterli olacaktır? Ayrıca ne kadar süre için bireyin kokusu bulunursa ağız kokusu olarak kabul edilecektir? Örneğin bir defa ağzı kokusu tespit edilmiş olsa veya 3 saat boyunca bireyin ağız kokusu meydana gelmiş olsa birey ağız kokusu hastası olarak mı tanımlanacaktır? Bütün bu soruların cevabı verilmemiştir. Literatür tanımlamaları ağız kokusunun sınırlarını çizmek konusunda yeterli değildir.

         Mevcut ağız kokusu tanımlarında kapsam belirsizliği de mevcuttur. Örneğin bir kişi kereviz yediğinde ağzındaki koku şahısın veya başka biri(leri)nin hoşuna gitmezse bu bir ağız kokusu olarak mı tanımlanır? Veya bir şahıs sarımsak yediğinde hoşa gitmeyen bir koku duyuluyor diye bu şahıs ağız kokusu hastası mıdır? Ne olduğu, neden olduğu ve birkaç saat sonra geçeceği bilinmesine rağmen sarımsak kokusu bir ağız kokusu hastalığı mıdır?

        Birçok lireratür tanımına göre sarımsak ağız kokusu yapmaktadır. Bu tanım, dışarıdan isteyerek vücuda alınan bir besin sebebi ile bireyi hasta olarak tanımlamış olmaktadır. Bir besin maddesinin bilinen ve geçici kokusunun hastalık olarak tanımlanması isabetli değildir. Benzer uyumsuz tanımlara soğan, sigara ve baharatlar için de göz yumulmaktadır. Mevcut ağız kokusu tanımları dışarıdan alınan maddeleri ağız kokusu hastalığı için yeterli görmüş olmaktadır. Gömleğin birinci düğmesi yanlış iliklendiğinde bütün düğmeler yanlış ilikleneceği için, mevcut tanımlar isabetsiz olduğu için, bu gün ağız kokusu ne doğru teşhis ne de tatmin edici şekilde tedavi edilebilmektedir.

        Yukarıda bir kısmı özetlenen uygunsuzlukları gidermek, kavramları yerine oturtmak için ağız kokusunun yeniden tanımlanmasını zorunlu olmuştur.

Ağız kokusunun tanımı:

Ağız kokusunun en kapsamlı ve pratiğe en uygun tanımı aşağıdaki şekilde yapılabilir:

- Bireyin kendisi veya sosyal çevresi tarafından algılanan,

- Bireyin kendisi veya sosyal çevresi tarafından kabul edilemez seviyede ve çirkin olarak yorumlanan,

- Vücudun içerisinde (endojen) üretilen,

- A- Ağızdan, B- burundan veya C- nefesten veya bu üç yolun farklı kombinasyonları ile vücudun dışına atılan,

- Kronik (en az 2 ay veya buna yakın süre kadar kesintili veya kesintisiz olarak devam etmiş) olan kokulara ağız kokusu adı verilir.

- Bu kokuyu yayan canlıya ağız kokusu hastası denir.

- Eğer ağız kokusuna sebep olan çirkin kokulu gaz(lar)ın vücuttan dışarı atılım yolları arasında akciğer ekspirasyon havası (nefes) var ise bu özel duruma nefes kokusu adı verilir.

1-  Bir kişi ağız kokusundan yakınıyorsa başka hiçbir ilave teste gerek olmaksızın o birey ağız kokusu hastasıdır.

2- Ağız kokusu ağrı gibi düşünülmelidir. Hasta var diyorsa vardır. En azından subjektif ağız kokusu vardır. Bireyin sadece kendisinin ağız kokusundan yakınması hastalık tanımlanması için yeterlidir.

3-  Hastanın sosyal çevresi kabul edilemez seviyede çirkin bir ağız kokusu tespit ediyorsa, bireyin kendisinin bu kokuyu duyup duymadığına bakmaksızın bu birey ağız kokusu hastası kabul edilir.

4-  Hem bireyin kendisi hem de sosyal çevresi çirkin koku tespit edemiyor ise halitometre ile yapılan gaz ölçümü patolojik olduğu düşünülen seviyenin üzerinde olsa bile ağız kokusu yoktur. 

5- Bireyin hem kendisi hem de sosyal çevresi bireyde devam eden bir kokunun varlığını tespit ediyor fakat bu kokuyu rahatsız edici bulmuyorsa ağız kokusu yoktur.

6-  Hayvanlar da ağız kokusu hastası olabilir.

7- Akut ağız kokusu yoktur. Geçici oral flora değişiklikleri (tonsillit, rinit, akut farenjit, antibiyotik kullanılması vs) sebebi ile ortaya çıkan ve “en az iki ay” devam etmemiş olan kokular, ağız kokusu hastalığı tanımına girmez.

8- Yemek kokuları ağız kokusu değildir. Sarımsak ağız kokusu yapmaz, sarımsak kokusu yapar. Sigara ağız kokusu yapmaz, sigara kokusu yapar.

9-  Ağız kokusu tanımı halitometrik ölçümlerden bağımsızdır. Halitometre ağızdaki kokulu gaz konsantrasyonunu kaç gösteriyor olursa olsun ağız kokusu için belirleyici değildir. Sadece halitometrik ölçüme bakarak ağızkokusu var/yok denemez.

10- Bireyin kendisi veya çevresi rahatsız oluyorsa, halitometre sıfır gösterse bile ağız kokusu vardır. Ki böyle vakalar nadir değildir.

KAYNAKLAR

1. Quirynen M, Van den Velde S, Vandekerckhove B, and Dadamio J in Newman MG, Takei HH, Klokkevold PR, Carranza FA (editors) Carranza's clinical periodontology 11th edition 2012 Elsevier/Saunders, St. Louis, Mo. pp. 331-338

2. Winkel EG in Lindhe J, Lang NP, Karring T (editors) Clinical periodontology and implant dentistry 5th edition 2008 Blackwell Munksgaard Oxford pp.1325-1337

3. Cortelli JR, Barbosa MD, Westphal MA. Halitosis: a review of associated factors and therapeutic approach. Braz Oral Res. 2008;22 Suppl 1:44-54.

4. Outhouse TL, Al-Alawi R, Fedorowicz Z, Keenan JV. Tongue scraping for treating halitosis. Cochrane Database Syst Rev. 2006 Apr 19;(2):CD005519.

5. Fedorowicz Z, Aljufairi H, Nasser M, Outhouse TL, Pedrazzi V. Mouthrinses for

the treatment of halitosis. Cochrane Database Syst Rev. 2008 Oct 8;(4):CD006701.

6. Aydin M , Harvey-Woodworth CN. Halitosis: a new definition and classification. British Dental Journal, 2014; 217: E1 doi 10.1038/sj.bdj.2014.552

7. Aydin M. Ağız kokusu. In: Ağız mikrobiyolojisi. Aydin M, Mısırlıgil A (eds). 2012 Ankara: MN Medical & Nobel, p.97-104.

8- Aydın M. Ağız kokusunu anlamak ve sınıflamak. Turkiye Klinikleri J Oral Maxillofac Surg-Special Topics 2016;2(1):5-16