Alkol Kullanımının Tarihçesi

Alkol ve alkol kullanma alışkanlığı, insanlık tarihi kadar eski olup Paleolitik Çağ’a kadar uzanmaktadır. Bunun ipuçları etimolojik çalışmalardan ve Taş Devri kültürlerinin 20. yüzyıla kadar yaşayan kalıntılarından elde edilmiştir. Etimolojik kanıtlara göre tercih edilen en eski içecek bal likörüdür.

Alkol kelimesi, Arapça'da bir şeyin özü, aslı anlamındaki "el küul (al kihl, el kuhl)" sözcüğünden gelmektedir (2). İngilizcede “bal likörü” anlamında kullanılan “mead” kelimesinin, orta İngilizcedeki “mede”, Anglo-Sakson dilindeki “meodu”, Grekçedeki “methy” ya da Sanskritçedeki “madhu” kelimelerinden türediği düşünülmektedir. Sanskrit ve Grek dilinde bu terim hem “bal” hem de “zehirleyici, intoksike edici içecek” anlamlarını taşımaktadır. Orta çağda, Avrupalılar Araplardan gelişmiş damıtma tekniklerini almış ve şarap yapımı manastırların egemenliğine geçmiştir. Bu durum, din adamları arasında alkolizmin artmasına yol açmıştır. Damıtma teknolojisinin daha da gelişmesiyle 18. yüzyıl Avrupa’sında aşağı sınıf arasında alkol kullanımı giderek yayılmış, 19. yüzyılda Amerika’da zirveye ulaşmıştır (3).

Kaynaklara göre ilk keşfedilen psikofarmakolojik ajan alkoldür. Damıtma işlemi M.S. 800’de Arabistan’da keşfedilmiştir. Asırlarca, distile alkol, tıpta da kullanılmıştır. Tarih boyunca Hipokrat’tan başlayarak pek çok hekim, alkollü içkilerin insan sağlığına olan zararlı etkilerinden söz etmişlerdir. Ancak diğer ruhsal rahatsızlıklar gibi, alkolizmin de ahlaki ve dinsel açıklamalardan sıyrılarak tıbbi bir sorun olarak kabul edilmesi son 150 yıla dayanmaktadır (1).

1700’lerde Dr. Benjamin Rush (1790) aşırı alkol kullanımını bir hastalık olarak tanımlamış, tedavisini de alkolden tamamen uzak durmak olarak belirlemiştir. 19. yüzyıl başlarında alkol bağımlılığı olan hastalar için sıklıkla kullanılan terim “ayyaşlık” iken, 1849 yılında bir halk sağlığı uzmanı olan Magnus Huss, alkolün ruhsal ve bedensel etkilerini göz önüne alarak, bu hastalığı ayrı bir klinik antite olarak incelemiş ve “alkolizm” terimini önermiştir. Bu terim sonradan tüm dünyada kabul görmüştür. Huss, alkolizmi aynı zamanda akut ve kronik formlar adı altında tanımlamış, sarhoş olma ve deliryum tremensi akut form, alkolün kronik etkilerini ise alkolizmin kronik formu olarak değerlendirmiştir (1, 4).

19. yüzyılın ikinci yarısında Carpenter (1850), Crothers (1893) ve Kerr (1888) alkol kullanımı ile ilgili sorunları günümüzdeki bağımlılık kavramına benzer bir bağlamda ele almaya başlamışlardır. Alkol bağımlılığının hastalık kavramı içinde değerlendirilmesi bu tarihlere dayanırken sınıflandırma sistemlerine dâhil edilmesi 20. yüzyılın ilk yarısına tekabül etmektedir.

Kraepelin, kronik alkol kullanımına bağlı organik bozukluklara yer verdiği Psikiyatri Kitabı’nda, (1909-1915) intoksikasyon psikozunu, major bir kategori olarak sınıflayan ilk isimdir. 1976’da Edwards ve Gross “Alkol Bağımlılığı Sendromu” kavramını geliştirmişlerdir. Bu kavramının International Classification of Diseases (ICD) ve Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) sınıflandırma sistemlerinde alkol bağımlılığı ile ilgili tanımların geliştirilmesinde önemli etkisi olduğu düşünülmektedir (5).

Bugün alkolizm, kişilik özellikleri, öğrenme mekanizmaları, psikoanalitik dinamikler, psikososyal etkenler, aile sistemlerine yönelik ele alınmasının yanısıra, alkolün psikofarmakolojisi, genetik yapı, biyolojik yatkınlık, psikiyatrik ve tıbbi komorbidite gibi birçok yönden ele alınmaktadır.

Kaynaklar
(1) Coşkunol H, Çelikkol A. Alkol Kullanım Bozuklukları ve Tedavisi. Ege Psikiyatri Sürekli Yayınları Kitap 1(içinde). İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi; 1996.
(2) Öncü F, Ögel K, Çakmak D. Alkol Kültürü-1: Tarihsel Süreç ve Meyhane Kültürü. Bağımlılık Dergisi. 2001; 2(3): 133-138.
(3) Yapıcı A, Alkol Bağımlılığında depresyon ve anksiyetenin yeti yitimi ve yaşam kalitesine etkisi [Tez]. İstanbul: Bakırköy Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Hastanesi, 2006.
(4. Ceylan E, Türkcan A. Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri. 2. Cilt. 1. Kitap. Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları. Genişletilmiş 2. Baskı, İstanbul; 2003:1-50.
(5) McCrady S, Epstein E. Addictions, A Comprehensive Guidebook. New York: Oxford University Press; 1999.